Nominal Reel Değeri Nedir?

Nominal değer, bir verinin güncel parasal değerini gösterir. GSYH, perakende ciro ve satışlar gibi veriler çok sayıda ve birbirinden farklı ürünün toplulaştırılmasını gerektirir. Ancak tüm bu ürünleri adet olarak toplamak mümkün olmayacağı için ortak bir birim üzerinden hesaplamak doğru olur. Bu durumda, tüm ürünleri fiyatları ile beraber toplayıp, ortaya çıkan veriyi Türk Lirası gibi bir para birimi olarak ifade edebiliriz. Yani nominal bir seride her veri o döneme ait fiyatları içerir. Örneğin; Türkiye’de 2021 Aralık ayında perakende cironun Türk Lirası cinsinden değeri nominal bir değerdir ve hem satış adedini hem 2021 Aralık ayındaki fiyatları içerir.

Reel değer, nominal değerin fiyatlardan arındırılmış halidir. Bir nominal verinin dönemler arasında ne kadar değiştiğini karşılaştırdığımızda elde ettiğimiz sonuç hem adetsel değişimi hem fiyatlardaki değişimi içerir. Oysa gerçek değişimi görmek istediğimizde, nominal veriyi fiyat etkisinden arındırmamız gerekir. Örneğin; 2021 Aralık ayındaki perakende ciroyu 2020 Aralık ayındaki ciro ile karşılaştırmak ve satışların ne kadar arttığını veya azaldığını görmek istediğimizi düşünelim. Fiyatların değişmediği bir ortamda nominal değerdeki değişim satışların adet olarak ne kadar değiştiğini kolaylıkla gösterir. Bu durumda nominal değer ve reel değer birbiriyle aynıdır. Ancak fiyat değişiklikleri, örneğin enflasyonist bir ortam, bu karşılaştırmayı zorlaştırır. Nominal veriyi fiyat etkilerinden arındırıp reel hale getirdiğimizde, perakende satışların adetsel olarak ne kadar değiştiğini gözlemleyebiliriz.

Reel Değer, nominal değerin enflasyon endeksine bölünmesi ile bulunur.

Reel Değer = Nominal Değer / Fiyat Endeksi

Bu işlemi yaparak fiyatların baz aldığımız döneme göre değişmediğini, aynı kaldığını varsayarız. Bir örnek ile açıklayalım. 2020 Aralık ayında o ayki fiyatlarla hesapladığımız perakende ciro rakamı 1000 TL, ve 2021 Aralık ayında o ayki fiyatlarla hesapladığımız perakende ciro ise 1200 TL olsun. Bir yıl içinde perakende ciro içindeki ürünleri içeren sepetin fiyat değişiminin de, yani enflasyonun, %10 olduğunu varsayalım. Fiyat endeksine dönüştürsek, Aralık 2020’de 100 olan bir fiyat, Aralık 2021’de %10 artarak 110 olmuştur. Bu durumda 2021 Aralık ayında nominal değeri 1200 TL olan perakende satışların reel değeri (1200 /110)*100 = 1,090 TL’dir.

Böylece nominal ciro bir yıl içinde %20 artmasına rağmen enflasyon %10 olduğu için reel satışlar %9 artmıştır.

GSYH, bir ülkede belli bir dönem içinde (örneğin bir yıl) üretilen nihai yani son tüketici tarafından satın alınan tüm mal ve hizmetlerin parasal değerini ölçer. Bu tür istatistikler, çok sayıda ve çeşitli ürün içerir. Bu ürünlerin hepsini bir birim cinsinden ifade edebilmek için onların fiyatlarını kullanırız. Örneğin, bir ülkede sadece üç ürün üretildiği çok basit bir ekonomi düşünelim. Aşağıdaki tabloda olduğu gibi üretim adetleri ve fiyatları olsun. Bu ülkede 2020 yılında nominal GSYH 70,000 TL. 2021 yılında nominal GSYH ise 90,000 TL’ye çıkıyor. Bu durumda 2021 yılında nominal GSYH %28,5 (90,000 /70,000-1)= %28.5 artmış. Ancak bu artış sadece ekonomideki üretim artışını değil fiyat artışlarını da içeriyor. Fiyat artışlarını dışarıda bırakmak için 2021 yılındaki üretim adetlerini 2020 yılındaki fiyatlarla yeniden hesaplıyoruz. Elde ettiğimiz değer 2021 yılındaki reel GSYH değeridir. 2021 yılında GSYH’nin reel büyümesi ise (74,000/70,000-1)= %5.7’dir.

* Sadece bilgi amaçlıdır, banka açısından bir bağlayıcılığı yoktur.