Hedge nedir?

Finans dünyasında sıklıkla kullanılan bir terim olan hedge; döviz, faiz veya emtia gibi finansal araç veya ürünlerde sahip olunan açık pozisyonlardan kaynaklı risklerden korunma amacıyla, bu açık pozisyonlara ters yönlü risk oluşturan işlemlerin yapılması olarak tanımlanabilir. Hedge amaçlı yapılan işlemlerin karlılığı, riskinden korunulmaya çalışılan pozisyonun karlılığı ile tersi yönde olduğu için, bu işlemler orijinal pozisyonun zarar yazdığı durumlarda kar üreterek riskliliği en aza indirgemeyi amaçlar.

Hedge işlemlerinin aktif olarak kullanıldığı alanlara; döviz ve emtia işlemlerinin çokça yapıldığı ithalat ve ihracata dayalı sektörler, şirketlerce kullanılan ve değişken faiz içeren krediler, değişken kupon oranına sahip tahviller örnek gösterilebilir.

Hedge işleminin nasıl yapılacağına karar vermek için öncelikle finansal riskin kaynağının tespit edilmesi gerekmektedir. Döviz ve emtia kaynaklı risklerde forward, futures ve opsiyon gibi işlemler tercih edilebilirken, faiz ve benzeri endeks kaynaklı risklerde faiz swapları, futures ve faiz opsiyonları gibi araçlar kullanılabilir. Hangi araçla hedge işlemi yapılacağına karar verdikten sonra, finansal risk kaynağının tersi yönünde risk oluşturacak şekilde hedge işlemi gerçekleştirilerek, riske karşı koruma oluşturulur.

İhracat faaliyeti gösteren ve Amerikan Doları (USD) cinsi geliri olan bir şirket düşünelim. USDTRY’nin spot piyasada 15.5000 olduğunu ve şirketin 1 ay içinde 1,000 USD gelir elde edeceğini varsayalım. Şirket eğer gelirini bugün elde etseydi, spot piyasada bu USD’yi satması halinde 1,000 x 15.5000 = 15,500 TRY elde edebilirdi. Fakat gelirini 1 ay içinde elde edeceği için, kurun bu sürede hareket etmesi, gelirinin kaç TRY olabileceğine etki etmektedir. Örneğin kurun 14.0000’e düşmesi durumunda, 15,500 TRY yerine sadece 1,000 x 14.0000 = 14,000 TRY elde edebilecek. Dolayısıyla bu şirket, karlılığının Türk Lirası’nın (TRY) USD’ye karşı değer kazandığı, yani USDTRY kurunun aşağı yönlü hareket ettiği bir durumda azalacağını göz önünde bulundurarak, tezgahüstü forward işlem yapmak, USD Put TRY Call opsiyon satın almak veya Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) gibi organize piyasalarda Futures kontratlarında kısa pozisyon açmak gibi alternatiflere yönelebilir.

• Tezgahüstü forward işlemi, bu şirkete 1 ay sonrası için USDTRY fiyatını şimdiden sabitleme fırsatı vererek, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlar.
• USD Put TRY Call opsiyonu, bu şirkete belirli bir prim ödemesi ve opsiyonu satın alması karşılığında, önceden belirlenmiş bir USDTRY seviyesinden USD’sini bozma hakkı sunarak, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlar.
• Yine VİOP üzerinde yapılabilecek olan Futures kontratları, şirkete vadeli USD satım fırsatı vererek, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlar.

Yine benzer bir örnek olarak, ithalat faaliyeti için dövize ihtiyacı olan bir şirket düşünebiliriz. Bir ay içinde hammadde ithalatı yapmak isteyecek bir şirketin USD ihtiyacı olduğunu varsayalım. Bu şirket, döviz kurunun yukarı gitmesi durumunda maliyetinin artacağını göz önünde bulundurarak, 1 ay sonraki TRY’ye karşı USD edinim maliyetini şimdiden belirlemek isteyebilir. Dolayısıyla yine vadeli döviz türev araçlarında uzun pozisyon açarak, kurdaki yükselişlere karşı maliyetlerinin artması konusunda koruma sağlayabilir.

* Sadece bilgi amaçlıdır, banka açısından bir bağlayıcılığı yoktur.