Big Mac Endeksi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Big Mac Endeksi 1986 yılında İngiltere'nin haftalık dergisi olan The Economist'in muhabiri Pam Woodall tarafından icat edilmiştir. Bir hamburgerin ülkeler arası ekonomik değerlendirmelerde baz alınması ve böyle bir endeks türünün ortaya çıkması nasıl bu kadar kabul görmüştür?

Big Mac Endeksi; finansal bir araştırma yöntemi olarak kullanılabilen, ülkeler arası ekonomik koşullar hakkında fikir veren, farklı para birimlerinin farklı ülkelerdeki satın alma gücünü Big Mac fiyatları ile karşılaştıran bir göstergedir. İsmini dünyaca ünlü fast food zinciri Mc Donalds'ın Big Mac hamburger menüsünden almıştır. Bunun nedeni Mc Donalds firmasının dünya üzerinde yüzlerce ülkede otuz binden fazla restorana sahip olması ve Big Mac hamburgerinin yüzlerce ülkede satışa sunulan bir ürün olmasıdır. Tüm dünya genelindeki satış pazarlamada rahatlıkla baz alınabilecek bir ürün olan Big Mac hamburgeri, karşılaştırma birimi olarak karşımıza çıkar.

Big Mac Endeksi SAGP teorisine dayalı bir endeks türüdür. Yani nedir SAGP? SAGP teorisinin açılımı ‘’satın alma gücü paritesi’’ şeklinde yapılabilmektedir. David Ricardo tarafından geliştirilen SAGP teorisindeki amaç, ülkeler arasındaki fiyat farklılığını ortadan kaldıracak para birimi dönüştürme oranını elde etmektir. Yüzden fazla ülkede işletmeye sahip olan bir markanın tek bir ürünü üzerinden işlem gören bu endekste, ekonomistler SAGP teorisi ile farklı ülkelerin para birimlerini bu tek bir ürün üzerinden karşılaştırmaktadır.

Zaman içerisinde Big Mac Endeksi'nden etkilenerek ortaya çıkan iPod Endeksi (2007), Altın Mac Endeksi gibi benzer endeksler türese de Big Mac Endeksi önemini korumaya devam etmiştir. Ancak ekonomideki yerini bir yemek markası gibi bilinen bir ürün sayesinde kazanmış olsa da Big Mac Endeksi nasıl hesaplanır ve nasıl kullanılmaktadır, hala kafaları karıştıran sorulardandır.

Dünyanın en ünlü ve en çok tüketilen hamburgeri olan Big Mac satışları baz alınarak yürütülen bir teori olan SAGP yardımıyla endeks hesaplanmaktadır. Hamburgerin maliyetinden satışına kadar olan ekonomik faliyetlerin belirlenmesi, ardından satın alma gücü paritesi ile ortaya çıkan endeks dünyadaki satın alma gücünün ortalama değeri olarak kabul edilmektedir. Yatırımcılar ve ekonomistler iki farklı ülke arasındaki Big Mac fiyatını oranlayarak döviz kuruna ulaşmakta, iki resmi döviz kuru ile sonuç elde etmektedirler. Böylelikle daha değerli olan birim ortaya çıkmaktadır.

Örnek vermek gerekirse; ABD doları ile euro ele alındığında iki farklı para biriminin geçerli olduğu ülkelerdeki Big Mac fiyatının birbirlerine oranı hesaplanır. Bir dolar ve bir euro farkının bu orana bölümü ile çıkan sonuç hangi birimin daha değerli olduğunun sonucunu verir. 2012 yılının The Economist Ocak sayısında yapılan araştırmaya göre 50 dolar ile Türkiye'de 14 adet Big Mac alınırken Mısır'da 19, Hindistan'da 30, Kanada'da 10 adet ve Amerika'da 11 adet Big Mac alınabilmektedir.

Standart bir ürün olmasının ve yüzlerce ülkede alınıyor olmasının sonucu bu hamburger satın alma gücünün göstergesi olarak belirlenmiştir. Para biriminin mevcut dolar kuruna dönüşmesi ve para birimlerinin satın alma gücü karşılaştırılmaktadır.

Big Mac Endeksi; Big Mac'in pek çok yemekten daha pahalı olması, üretim, teslimat, reklam maliyetleri, yerel pazar durumları, farklı para birimleri ya da şehirlerarası bile zorlayıcı fiyat farklılıkları nedeni ile eleştirilen ve karşı çıkılan bir endeks olmasına rağmen yatırımcılar tarafından hala tercih edilmektedir.

* Sadece bilgi amaçlıdır, banka açısından bir bağlayıcılığı yoktur.