Akaryakıt Fiyatları Neye Göre Belirlenir?

Akaryakıt fiyatlarında sıkça yaşanan artış ve düşüş şeklindeki fiyat değişimleri nedeniyle akaryakıt fiyatlarının nasıl belirlendiği araç sahipleri arasında hep merak konusu olmuştur. Benzin ve mazotun piyasa fiyatını etkileyen faktörleri bilmek, araç sahiplerine tasarruf imkanı sağlayabilir. Biz de bu yazımızda akaryakıt fiyatlarının nasıl hesaplandığı ve neye göre artıp azaldığını açıklamaya çalışacağız.

Petrol, dolayısı ile benzin uzun yıllardır insanlık tarafından birçok farklı alanda kullanılıyor. Toplumların özellikle modern şehir hayatına geçişi ile benzin gündelik hayatımızda birincil ihtiyaçlarından biri haline gelmiş durumda. Bu açıdan bakıldığında akaryakıt fiyatlarındaki değişimler tüm bireylerin ve ailelerin ekonomik koşullarını ve yaşam standartlarını doğrudan etkiliyor. Ancak akaryakıt fiyatları anın gündelik yaşama etkisi bununla da sınırlı kalmıyor. Kişisel araçlar sürücülerinin ulaşım maliyetini etkilemesinin yanı sıra, ürün ve hizmet taşımacılığını, lojistik sektörünü, üretim ve sanayiyi, çiftçiden pazarcıya ticaret hayatının her aşamasında akaryakıt fiyatları belirleyici rol oynuyor. Dolayısıyla benzin fiyatlarının artması veya azalması demek, pek çok sektördeki ürünü ve hizmetlerin satış fiyatında da değişim anlamına geliyor. Peki, akaryakıt fiyatları neye göre belirleniyor?

En temelde akaryakıt fiyatlarının global piyasa şartlarına göre belirlendiğini söylemek yanlış olmaz ancak bunun dışında fiyatların belirlenmesinde etkili birçok başka unsur da bulunuyor. 1 Ocak 2005 tarihli Petrol Piyasası Kanunu gereğince akaryakıt sektöründe serbest fiyatlandırma sistemine geçilmiştir. Bunun neticesinde ise akaryakıt firmaları farklı satış fiyat politikaları belirleyebilmektedir. Ülkemizde akaryakıt fiyatları da 3 aşamada belirlenmektedir. Bunlar; rafineri satış fiyatının oluşumu, depo satış fiyatının oluşumu ve pompa satış fiyatının oluşumudur.

Benzin fiyatlarını etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bunların başında elbette dünya üzerinde yoğun bir şekilde kullanılan petrolün piyasa fiyatı gelir. Birçok üründe olduğu gibi petrol fiyatının belirlenmesinde arz talep dengesi de etkilidir. Arzın yüksek olduğu dönemlerde genellikle petrol fiyatları düşüş eğilimi gösterirken, arzın düşük olduğu dönemlerde petrol fiyatlarının yükselmesi beklenir. Bunun dışında akaryakıt firmalarının uyguladığı fiyat politikaları, petrolün alıcılara ulaştırılmasında kritik olan lojistik maliyetleri ve petrol arama, çıkarma faaliyetleri de benzin fiyatını dolaylı yoldan etkiler. Ayrıca petrol ülkemizde ithal bir ürün olduğu için döviz kurlarındaki değişimler de akaryakıt fiyatlarını etkileyebilmektedir. Döviz kurunun yükseliş trendinde olduğu dönemlerde benzin fiyatlarında da artış beklenebilir. Sen de bireysel olarak bu dönemlerde birikimlerini kur korumalı mevduat hesabı ile kur artışlarına karşı korurken avantajlı faiz oranlarından faydalanabilirsin.

Rafineri satış fiyatının oluşumu, Türkiye'de akaryakıt fiyatlarını belirleyen faktörlerden bir tanesidir. Bunun nedeni yakıtın ilk olarak rafineriden geçmesidir. Ayrıca bu aşamada rafineri fiyatına Özel Tüketim Vergisi yani ÖTV ve Enerji Piyasası Kurumu payı yani EPDK eklenmektedir. Kurşunsuz benzin, motorin, gazyağı gibi çeşitler fark etmeksizin her ürün için ÖTV uygulanır. Eklenen EPDK payı ise beyaz ürünlerde 2,54 TL/m3 ve siyah ürünlerde 2,69 TL/ton şeklinde belirlenmiştir. Ülkemiz petrol ithal eden bir ülkedir. Bu nedenle, yakıtın rafineri fiyatı CIF Akdeniz aracılığı ile o günün döviz kuru üzerinden oluşturulmaktadır. Yani kısaca rafineri satış fiyatının oluşum şekli şu şekildedir; KDV hariç olarak, gümrüksüz rafineri fiyatının, ÖTV ve EPDK payı ile toplanmasıdır. “Gümrüksüz rafineri fiyatı + ÖTV + EPDK payı = Rafineri satış fiyatı” şeklinde formüle edilebilir.

Ülkemizde akaryakıt fiyatlarını belirleyen diğer etkenlerden birisi de depo satış fiyatının oluşumudur. Akaryakıt depo satış fiyatının oluşumu, yakıtın belirli aşamalardan geçmesi neticesinde meydana gelmektedir. Yakıt ilk olarak rafineriden geçtikten sonra dağıtıcı firma tarafından satın alınmaktadır. Dağıtıcı firma bu aşamada kendi fiyat politikasını uygulayarak kâr marjını ve servis ücretini eklemektedir. Bu şekilde de akaryakıt depo satış fiyatı oluşmaktadır.

Pompa satış fiyatının oluşumu, Türkiye'de akaryakıt fiyatını belirleyen 3. ve son faktördür. Pompa fiyatının oluşumunu ise dağıtıcı firmalar ve akaryakıt istasyonları arasındaki alış ve satış fiyatları belirlemektedir. Dağıtıcı firmanın ve yerel depoların fiyat politikası, bayilerin alış fiyatlarındaki farklar ve akaryakıt istasyonunun konumu sebebiyle oluşabilecek lojistik etkenlerle pompa satış fiyatı oluşmaktadır. Bayiler, tavsiye edilen pompa fiyatını uygulayıp uygulamamakta serbesttir. Dilerse bu fiyatı uygulayabilir veya istasyonun yer aldığı bölgenin piyasa koşullarına göre pompa satış fiyatını farklı şekilde belirleyebilir.

* Sadece bilgi amaçlıdır, banka açısından bir bağlayıcılığı yoktur.